فسیل و ردپای پس از مرگ موجودات زنده

فسیل­ ها، بقایای جانوران و گیاهان باستانی و ردپاها یا اثرات به جا مانده از موجودات زنده از دوره های زمین شناسی گذشته یا اثرات به جا مانده از هر فعالیتشان هستند.

فسیلها روی همه قاره­ های زمین پیدا شده­ اند. لغت فسیل از لغت لاتین fossilis می ­آید که به معنی حفر کردن و کاوش کردن است. بیشتر لایه های فسیلی از سنگ های رسوبی به دست آمده اند. سنگ رسوبی سنگی است که از رسوباتی نظیر ماسه، گل و تکه های کوچک سنگ تشکیل شده است. پس از گذشت دوره­ های زمانی طولانی، این ذرات کوچک فشرده شده ­اند. اگر فسیلی در میان آنها باشد، این فسیل زیر لایه­ های بیشتر و بیشتری از رسوب دفن و در داخل سنگ های رسوبی فشرده شده است. لایه های زیرین قدیمی ­تر از لایه­ های بالایی هستند.

به عبارت دیگر در شرایطی، گیاهان و حیوانات مرده در زیر خاک دفن می­ شوند اما فاسد نمی ­شوند. آب به داخل خاک نفوذ می کند و مواد معدنی از قبیل آهن، سیلیکات و کلسیم را با خود می­ برند. این مواد دور و اطراف گیاهان یا حیوانات مرده جمع می ­شوند و آنها را به همان صورت حفظ می­ کنند. با گذشت زمان، مواد شیمیایی فوق سخت می­ شوند و یک نسخه تقریبا کاملی از حیوان اصلی به وجود می ­آید. این نسخه را فسیل می­ گویند.

بنابراین فسیل­ها انواع باقی­مانده جانورى و گیاهى نظیر جسم حیوانات و استخوان ­هاى مربوط به آنها، تنه گیاهان قدیمى و ساختمان شان ، کرم­هاى نرم، ستاره ­هاى دریایى و غیره و آثار و مواد به جامانده از آنها نظیر فضولات، مدفوعات، تخم ها و اثر لانه ­ها، آشیانه ­ها، رد پاها را شامل می شود و تمام اینها بطور مستقیم توسط موجوداتی که در گذشته مى ­زیسته ­اند، به وجود آمده ­اند.

جانورشناسی و گیاه­ شناسی اطلاعاتی درباره زندگی موجوداتی می­ دهند که بدون آشنایی با هر کدام از آنها فسیل­ها نمی ­توانند مفهومی داشته باشند و علم دیرینه ­شناسی نیز شواهد و مدارکی را درباره زندگی اجداد جانوران و گیاهان در اختیار زیست شناسان قرار می دهد. مطالعه فسیل ها اساس و پایه بخشی از علم زمین شناسی اقتصادی است و برای شناسایی سنگ­ های سوختی مانند زغال سنگ­ها و منشاء ‌نفت و گاز دارای ارزش زیادی هستند.

فسیلها همان شکلی را دارند که شیء اصلی داشته است. اما رنگ، تراکم و رنگ بندی آنها با شیء اصلی خیلی متفاوت است. رنگ یک فسیل به مواد معدنی­ ای که آن را تشکیل داده ­اند بستگی دارد. فسیل­ها معمولاً سنگین ­تر از شیء اصلی هستند.

 

سنگواره شناسی چیست؟

سنگواره­ شناسی یا Taphonomy دانش بررسی فرایند گندیدن جانداران در گذر زمان و چگونگی تبدیل آنها به فسیل است. این دانش که خود زیر شاخه‌ای از دانش دیرینه شناسی است در سال ۱۹۴۰ توسط دانشمند روسی ایوان یفرموو برای مطالعه دقیق ­تر سنگواره‌ها معرفی شد. این دانش به بررسی دقیق تر فرایند تشکیل سنگواره می‌ پردازد که مباحثی چون تاثیر موجودات میکروسکوپی بر فرایند گندیدن یا تاثیر شرایط محیطی بر این فرایند، انواع فسیل‌ها، کیفیت فسیل‌ها و غیره را در بر می‌ گیرد.

بیشتر جانوران فسیل نم ی­شوند. چراکه آنها به سادگی فاسد می­شوند و م ی­پوسند و به صورت فسیل ثبت نم ی­شوند. دیرینه شناسان تخمین می­ زنند که تنها درصد ناچیزی از دایناسورها فسیل­ های­شان پیدا شده یا پیدا خواهد شد. بیشتر اسکلت دایناسورها که در موزه ها نشان داده می ­شود واقعاً فسیل نیستند. آنها از جنس پشم شیشه سبک وزن هستند یا مشابه صمغ کاج هستند.

 

شرایط لازم برای تشکیل فسیل ها

فسیل بخش­ های سخت مانند استخوان ها و دندان ها به صورت زیر تشکیل شده­ اند:

• بعضی از جانوران به سرعت بعد از مرگشان دفن شده اند و با دفن شدن زیر گل و لای یا دفن شدن در توفان شن و غیره با گذشت زمان رسوبات بیشتر و بیشتری بقایای جانور را پوشانده است.
• بخش هایی از جانوران که پوسیده و فاسد نشده است مانند بخش­ های سخت­ تر مثل استخوان­ها و دندان ها در زیر رسوبات تازه شکل گرفته دفن می شود.
•  در شرایط مساعد بدون وجود لاشخورها، دفن سریع، نبودن تغییرات آب و هوایی خیلی زیاد، بخش های بدن جانور در طول زمان به فسیل تبدیل می شود.
• بعد از مدت زمانی طولانی، مواد شیمیایی موجود در بدن جانور دفن شده، تحت یک سری از تغییرات قرار می گیرد. به طوری که استخوان به آهستگی می پوسد وفاسد می شود، آب با مواد معدنیش به داخل استخوان رسوخ می کند و مواد شیمیایی داخل استخوان را با مواد معدنی سنگ مانند جایگزین می کند. فرایند فسیل شدن به نحوه جایگزینی و حل شدن موادمعدنی اصلی در شیء با مواد معدنی دیگر بستگی دارد. این فرایند نتیجه اش یک کپی سنگ مانند سنگین از شیء اصلی است یعنی یک فسیل. فسیل همان شکل شیء اصلی را دارد، اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است.

 

راه ­های تشکیل فسیل

•  محافظت در برابر دگرگونی: بخش های ات یا گیاهان که در کهربا به دام افتاده اند.
• سنگ شدن: مواد معدنی سنگ مانند به آهستگی به شیء اصلی نفوذ و چکه می کنند و بافت اندام اصلی با سیلیکات، کلسیت یا سولفید آهن جایگزین می شود و در نهایت یک فسیل سنگ مانند را تشکیل می دهد. بیشتر فسیل های چوب و استخوان به طریق سنگ شدن تشکیل می شوند.
• جایگزینی: بخش های سخت موجود زنده حل می شود و به وسیله مواد معدنی دیگر مانند کلسیت، سیلیکات، سولفید آهن یا آهن جایگزین می شود.
• کربونیزه شدن ( ذغال سنگی شدن ) : به این ترتیب که تنها کربن در نمونه باقی می ماند و عناصر دیگر، مانند هیدروژن، اکسیژن و نیتروژن از بین می روند.
• حفاظت از authigenic: محافظت در مقابل این که کالبدها و قالب های موجودات زنده خراب یا حل شوند.

 

انواع فسیل

فسیل­ها را می­توان به دو نوع تقسیم کرد:

1. بخش ­های فسیل شده بدن شامل استخوان ها، چنگال ها، دندان ها، پوست و غیره
2. ردها یا اثرات به جا مانده فسیل شده شامل جای پاها، لانه ها،‌ مدفوع، جای دندان و غیره.

 

اشکال فسیل ها

• فسیل های کالبدی: یک اثر فسیل شده به جا مانده از کالبد موجود زنده. مثل عکسی از موجود زنده
• فسیل های قالب گرفته شده: موقعی تشکیل شده که یک کالبد پر شده است.
• فسیل های ردها: لانه های فسیل شده، گاسترولیت، سوراخ های زیرزمینی، جاپاها و غیره
• فسیل های با شکل حقیقی

 

کاربرد فسیل ­ها در زمین شناسی

مهمترین کاربرد علمی فسیل­ها در تعیین سن طبقات زمین می‌باشد. فسیل­ها معرف شرایط محیطی جغرافیای دیرینه بوده و در این مورد اطلاعات با ارزشی را در اختیار دانشمندان قرار می‌دهند. بیشتر فسیل­ها از کربنات­ها و یا فسفات ­های ترکیب شده با مواد آلی تشکیل شده­اند. آنها تحت تأثیرگرما، فشار، ترکیبات سیال اطرافشان و همه دیگر عوامل که خصوصیت سنگ­ های رسوبی را بعد از اینکه رسوب می­کنند تغییر می­ دهند، قرار دارند. بنابراین فسیل­ها شاخص­های حساس تغییر حرارت و ابزارهای قدرتمندی برای پیش بینی ذخیره زایشی هیدروکربن­ها هستند. همه این عنوان ها اطلاعاتی اساسی را در تجزیه و تحلیل حوزه­های رسوبی و اکتشاف زغال سنگ، نفت و گاز که باقیمانده ­های زندگی قدیم هستند، حاصل می­ کنند.

منبع: مجله پارک

با فروشگاه حیوانات پرشین پت شاپ ، خرید آنلاین لوازم سگ و لوازم گربه را تنها با یک کلیک تجربه کنید.